Triệu chứng của sốc phản vệ có thể xuất hiện ngay lập tức, chỉ trong vài giây hoặc vài phút sau khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng, ảnh hưởng đến tính mạng cả người lớn lẫn trẻ em.

Sốc phản vệ là gì?

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng cấp tính nghiêm trọng, đặc trưng bởi sự giãn nở đột ngột của mạch máu, tăng tính thấm thành mạch và co thắt phế quản. Nếu không được xử lý y tế kịp thời, tình trạng này có thể đe dọa tính mạng và được coi là một hội chứng lâm sàng dễ nhận diện.

Theo thống kê từ một số khu vực trên thế giới, tỷ lệ sốc phản vệ ở châu u dao động từ 4 đến 5 trường hợp trên 10.000 người, trong khi tại Mỹ con số này là 58,9 ca trên 100.000 người. Dù chưa có số liệu chính xác ở Việt Nam, đã có nhiều trường hợp tử vong đáng tiếc được ghi nhận do sốc phản vệ.

Sốc phản vệ xảy ra khi hệ miễn dịch giải phóng các chất hóa học gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Mặc dù nhiều nguyên nhân gây sốc phản vệ đã được xác định rõ ràng, vẫn có những trường hợp nguyên nhân khó xác định do sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố.

Lưu ý rằng sốc phản vệ không phải lúc nào cũng đi kèm với triệu chứng trên da hoặc niêm mạc. Trong một số trường hợp, hệ tuần hoàn có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, với dấu hiệu rõ nhất là giảm huyết áp.

Khi kháng nguyên và kháng thể tương tác trong cơ thể, một lượng lớn các yếu tố gây giãn mạch và hạ huyết áp được giải phóng. Điều này có thể dẫn đến sốc phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ do tiêm penicillin, một loại sốc phản vệ phổ biến.

Tiêm hoạt chất penicillin là nguyên nhân sốc phản vệ phổ biến

Cơ chế sốc phản vệ

Giai đoạn 1 (Giai đoạn mẫn cảm)

Sốc phản vệ bắt đầu khi dị nguyên (dị nguyên là chất gây ra phản ứng dị ứng cho cơ thể) xâm nhập vào cơ thể qua các con đường như tiêm truyền, tiêu hóa, hô hấp hoặc tiếp xúc qua da. Trong giai đoạn này, đại thực bào nhận diện dị nguyên và được kích hoạt, dẫn đến một phản ứng miễn dịch ban đầu.

Sau đó, các thông tin truyền qua ARN kích thích đại thực bào tiết ra interleukin 1 (IL-1). IL-1 tiếp tục kích hoạt tế bào TCD4. Với sự hỗ trợ của các phức hợp chuyển lớp 1 và 3, tế bào TCD4 phân hóa thành hai loại chính là TH1 và TH2. Trong trường hợp sốc phản vệ do thuốc, tế bào TH2 có vai trò quan trọng trong việc kích thích sản xuất IgE thông qua tương tác với IL-4 và IL-5. Màng tương bào bị kháng thể IgE, được tiết ra từ tế bào plasma, sẽ xuyên qua và bám chặt lên bề mặt dưỡng bào.

Sốc phản vệ là dấu hiệu dị nguyên xâm nhập vào cơ thể

Giai đoạn 2 (Giai đoạn hóa sinh bệnh)

Khi dị nguyên tương tác với IgE, serotonin, histamin và nhiều chất trung gian khác được giải phóng.

Giai đoạn 3 (Giai đoạn sinh lý bệnh)

Các chất trung gian này gây ra nhiều phản ứng khác nhau trong cơ thể, chẳng hạn như đau bụng do phế quản co thắt, đau đầu, choáng váng, hoặc hôn mê do động mạch não co lại và huyết áp giảm do giãn động mạch.

Cơ chế này dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Tính thẩm thấu của mao mạch tăng lên, phế quản trở nên quá nhạy cảm, làm cho mạch máu ngoại biên giãn nở và thành mạch trở nên dễ thấm hơn. Điều này làm giảm thể tích tuần hoàn, gây tụt huyết áp và ảnh hưởng đến hoạt động của tim. Đồng thời, phế quản co thắt và thanh quản phù nề làm hẹp đường thở, dẫn đến suy hô hấp cấp tính.

Khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, những người có cơ địa dị ứng có thể bị sốc phản vệ. Tuy nhiên, tình trạng này không xảy ra ở tất cả mọi người.

Nguyên nhân sốc phản vệ

Khi cơ thể gặp phải các chất lạ, hệ miễn dịch sẽ phản ứng bằng cách sản xuất các kháng thể đặc hiệu để bảo vệ. Đây là cơ chế thiết yếu nhằm loại bỏ các tác nhân gây hại. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hệ miễn dịch có thể phản ứng thái quá và tấn công cả những chất vô hại như thức ăn, gây ra phản ứng dị ứng.

Tình trạng sốc phản vệ có thể xảy ra do mất máu nhiều, chấn thương nghiêm trọng, và tiếp xúc với các yếu tố như thuốc uống, thuốc tiêm, dịch truyền, thực phẩm, hoặc nọc côn trùng.

Thuốc tiêm là một trong những nguyên nhân gây sốc phản vệ

Khi bị sốc phản vệ do thuốc, nguyên nhân thường là các loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau chống viêm, thuốc giãn cơ, thuốc gây tê hoặc gây mê. Nọc ong cũng là một yếu tố phổ biến gây ra tình trạng này. Bên cạnh đó, thực phẩm như trứng, lạc, và hải sản có thể là nguyên nhân gây sốc phản vệ do thức ăn.

Khác biệt với các phản ứng dị ứng thông thường, như nổi mẩn ngứa, sốc phản vệ là một tình trạng nghiêm trọng và tiềm ẩn nguy cơ cao hơn nhiều. Nó có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng như suy tuần hoàn và ngừng tim. Sự khác biệt chủ yếu giữa sốc phản vệ và các phản ứng dị ứng nhẹ nằm ở mức độ nghiêm trọng và các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra. Thêm vào đó, các triệu chứng của sốc phản vệ có thể xuất hiện ở những vị trí khác nhau trên cơ thể, điều này cũng là một yếu tố phân biệt.

Làm gì khi sốc phản vệ?

Khi cơ thể có phản ứng bất thường sau khi tiếp xúc với dị nguyên, việc đến ngay cơ sở y tế để bác sĩ chẩn đoán và điều trị là rất cần thiết. Sốc phản vệ là một tình trạng cấp cứu cần xử lý ngay lập tức; nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến tử vong.

Do đó, việc phát hiện sớm các dấu hiệu của sốc phản vệ và thực hiện các biện pháp can thiệp phù hợp là cực kỳ quan trọng.

THÔNG TIN LIÊN HỆ

Hotline: 028 3820 3232 - 0967444605

www.museclinic.vn

10:00 - 19:00 | Thứ 2 - Chủ nhật

Địa chỉ: 50 - 52 Phạm Ngọc Thạch, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM